Shanxi Eyaleti
Shanxi
(Şanşi), Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuzeyinde, doğuda Hebei, güneyde ve
güneydoğuda Henan, batıda Shaanxi eyaletleri, kuzeyde ise İç Moğolistan
Özerk Bölgesi ile çevrili eyalettir.
Eyalet başkenti Taiyuan’dir. 32 milyon nüfusuyla Shanxi, 156.000 km²’lik alan kaplar.
2010 yılındaki gayri safi yurtiçi hasıla 134.2 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.
Coğrafya ve İklim
Shanxi’nin
merkezi Taiyuan, bölgenin tam ortasında yer alır. Dağlarla çevrili olan
Shanxi topraklarının büyük bölümü deniz düzeyinden ortalam 300-900 m
yükseklikteki geniş bir yayladan oluşru. Huang Nehri (Sarı Nehir) bir
boğazdan geçerek kuzey-güney yönüne akar ve Shanxi’nin batı sınırını
oluşturur. Büyük Ova ile Moğolistan arasında ve yanı başında dağ
sıraları (batıda Luliang Shan, doğuda Taiyue Shan ve Taihang Shan,
kuzeydoğuda Wutai Shan) yer alır. Yükselen bir platolar bütünü olan
(ortalama 1200 m) Shanxi, kuzeyden güneye doğru çöküntü havzalarının art
arta sıralandığı orta kesimindeki Fenhe çöküntüsüyle dışarı açılır.
Shanxi’de
yarı kurak bir iklim vardır. Ocak ayı ortalama sıcaklıkları 0 ˚C
altında, Temmuz ayı ortalama sıcaklıkları ise 21 -26 ˚C arasında
seyreder. Kışlar uzun, kurak ve soğuk, yazlar ise ılıman, nemli ve
yağışlı geçer.
Nüfus
Shanxi’de
nüfusun çoğunluğunu Han Çinlileri, azınlık grupları ise Çin
Müslümanları, Moğollar ve Mançular oluşturur. Eyalette en önemli kentsel
yerleşim bölgeleri Taiyuan ve Datong’dur.
Ulaşım
Shanxi’de
ulaşım altyapısı gelişmiştir. Komşu eyaletleri ve Shanxi’de büyük
kentlere bağlayan birçok demiryolu hattı ve otobanlar mevcuttur.
Shanxi’nin ana havalimanı ise Taiyuan Wusu Havaavalanıdır.
Ekonomi
Shanxi’nin
kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasılası Çin ortalamasının
altındadır. Pek çok nedenden dolayı Çin’in diğer doğu eyaletlerine göre
daha az gelişmiştir. En başta coğrafi engeller Shanxi’nin diğer doğu Çin
eyaletleri gibi uluslararası ticaret yapmasında en büyük engeldir.
Taiyuan
önde gelen bir sanayi ve madencilik merkezi, Datong ise Hebei eyaleti
ile İç Moğolistan Özerk Bölgesi sınırına yakın bir madencilik ve
demiryolu ulaşım merkezidir.
Shanxi
geniş kömür ve maden yatakları ile ihracat için pamuk üretimi açısından
önem taşır. Antrasit ve yüksek nitelikli kok kömürü bölgede ağır
sanayinin gelişmesine yol açmıştır. Başlıca madencilik merkezleri
Datong, Xishan, Yangchuan, Fenxi ve Xiangang’dadır. Yüz elli dolayında
küçük çaplı maden ocağı tüm bölgeye yayılmıştır. Demir cevheri de
çıkartılır. Çin’in en büyük titanyum ve vanadyum yatakları da Fenxi
yakınlarındadır. Ayrıca gümüş, çinko ve bakır da çıkartılır; güneybatıda
da tuz üretilir.
Sanayi
büyük ölçüde Taiyuan-Youci bölgesinde toplanmıştır. Demir-çelik, ağır
makine, kimayasal madde ve kimyasal gübre üretimi başlıca sanayilerdir.
Bunların yanı sıra çimento, kağıt, dokuma ürünleri, un ve şarap
fabrikaları da vardır.
Shanxi Çin’in en büyük pamuk üreticisidir. Bölgede üretilen susamın hem çekirdeğinden hem de liflerinden yararlanılır.
Tarih
M.Ö.
5000-3000 yılları arasında Shanxi’de tahıl üretildiğine ilişkin
bulgular vardır. Eski çağlardan bu yana Shanxi, Hebei ve Henan’ın
verimli ovaları stratejik bir konuma sahip olmuştur. Ayrıca Çin ile
Moğolistan ve Orta Asya bozkırları arasında bir tampon bölge işlevi
görmüştür. Askeri ve ticari anayollardan birinin üzerinde bulunan Shanxi
eyaleti, Budizm’in Hindistan’dan Çin’e geldiği yollardan biri olmuştur.
Farklı hanedan dönemlerinde Shanxi’nin siyasi statüsü, Çin’deki
hükümetin gücüne göre değişmiştir.
Shanxi’de
ticari etkinlikler 18. ve 19. yüzyıllarda bütün Çin’e ün salan bir
banker ve tüccarlar sınıfı yaratmıştır. 1911/12’de Qing Hanedanı’nın
devrilmesinden sonra, savaş ağası Yan Xishan II. Dünya Savaşı’nın sonuna
kadar eyaleti mutlak diktatör olarak yönetmiştir. Çin-Japon Savaşı
(1937-45) sırasında Japonlar Shanxi’de kömür madenleri açtılar ve ağır
sanayi kurdular. 1949’da Komünist orduların Shanxi’nin denetimini ele
geçirmesinden sonra, dağ üslerinde kurdukları tarım ve el sanatları
kooperatifleri bölge ekonomisinin canlandırılmasında önemli rol
oynamıştır.
Shanxi Mutfağı
Hamur
yemeklerinin memleketi Shanxi mutfağı, Çin’de, hatta dünyada ün
salmıştır. Shanxi’ye has meşhur yemekler: tounao, kabuğu soyulmuş
noodle, Tai mantarı, Baode Wantuo, kuzu sakatatı, Shaomei, fasülye
ezmeli kek ve Xiezhou koyun etidir.
Turizm
Shanxi
uzun tarihinden ötürü kültürel ve tarihi sit alanları bakımından
zengindir. Bölgedeki antik yapıların çoğu Liao ve Song Hanedanları’ndan
önce yapılmıştı. Bu sebebten dolayı Shanxi “Çin’in Antik Mimari Müzesi”
olarak bilinir. Bu antik yapılardan bazıları: Datong kentinde bir Budist
harikası olan Yungang Mağarası; 1997 yılında UNESCO tarafından Dünya
Kültür Mirası listesine dahil olan Pingyao antik kenti; Çin’deki en uzun
ve en eski tahta pagoda tapınağı Tahta Pagoda’dır.
Tarihi
ve kültürel yerlerin yanı sıra Shanxi’de muhteşem doğa sit alanları
mevcuttur. Örneğin: Çin’in kutsal Budist yerlerinden biri sayılan Wutai
Dağı, Hukou Şelaleleri ve Çin’de beş kutsal dağdan biri olan Hengshan
Dağı mutlaka ziyaret edilmelidir.
Eğitim
Shanxi Eyaketi’ndeki Üniversitler:
• Taiyuan University of Science and Technology / Taiyuan Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
• North University of China / Çin Kuzey Üniversitesi
• Taiyuan Normal University / Taiyuan Eğitim Üniversitesi
• Taiyuan University of Technology / Taiyuan Teknoloji Üniversitesi
• Shanxi Finance & Taxation College / Shanxi Finans ve Vergicilik Fakültesi
• Shanxi Biological Application Vocational Technical College / Shanxi Biyoloji Uygulamalar Melek Teknik Fakültesi
• Shanxi University of Finance & Economics / Shanxi Finans ve Ekonomi Üniversitesi
• Shanxi University / Shanxi Üniversitesi
• Shanxi Medical University / Shanxi Tıp Üniversitesi
• Shanxi University of Traditional Chinese Medicine / Shanxi Geleneksel Çin Tıbbı Üniversitesi
• Taiyuan University / Taiyuan Üniversitesi